Zespół kanału nerwu łokciowego
Zespół kanału nerwu łokciowego, nazywany inaczej zespołem rowka nerwu łokciowego, to choroba, którą zalicza się do grupy neuropatii uciskowych. W przebiegu tego typu nieprawidłowości dochodzi do uszkodzenia nerwu pod wpływem jego przewlekłego ucisku lub drażnienia, co może prowadzić do upośledzenia pełnionych przez niego funkcji. Zespół kanału nerwu łokciowego występuje częściej u płci męskiej i jest drugą co do częstości, po zespole cieśni nadgarstka, neuropatią uciskową w obrębie kończyny górnej.
Nerw łokciowy – za co odpowiada?
Nerw łokciowy odchodzi w jamie pachowej z pęczka przyśrodkowego splotu ramiennego i biegnie aż do nadgarstka, gdzie rozdziela się na gałęzie, które odpowiednio unerwiają poszczególne rejony dłoni. Jaki w takim razie jest zakres unerwienia nerwu łokciowego?
Unerwienie ruchowe:
- gałąź powierzchowna zaopatruje jedynie mięsień dłoniowy krótki;
- z kolei gałąź głęboka przewodzi impulsy nerwowe do: mięśni kłębku palca V, mięśni międzykostnych, mięśni glistowatych palców III i IV, mięśnia przywodziciela kciuka oraz głowy głębokiej mięśnia zginacza krótkiego kciuka.
Unerwienie czuciowe:
- po stronie dłoniowej unerwia palec V i przyśrodkową część palca IV;
- po stronie grzbietowej zaopatruje palec IV i V oraz przyśrodkową część palca III.
Jakie są przyczyny zespołu kanału nerwu łokciowego?
Zespół kanału nerwu łokciowego pojawia się zwykle w sytuacjach, w których dochodzi do zwężenia kanału łokciowego. Wśród głównych przyczyn i czynników, które predysponują do wspomnianego zwężenia i powstania ucisku na ten nerw, wymienia się:
- urazy stawu łokciowego, np. złamania, zwichnięcia;
- silne uderzenie w okolicę łokcia;
- przewlekły i długotrwały ucisk na nerw spowodowany ciągłym zgięciem i opieraniem łokcia - głównie u osób, które wykonują pracę biurową i dużo czasu spędzają przy komputerze;
- reumatoidalne zapalenie stawów;
- zmiany zwyrodnieniowe;
- wrodzone podwichnięcie stawu łokciowego lub koślawość łokcia;
- guzy w obrębie kanału nerwu łokciowego, do których należą m.in. gangliony, tłuszczaki.
Oprócz wyżej wymienionych przyczyn należy także wspomnieć o cukrzycy, która również może prowadzić do wystąpienia neuropatii w obrębie nerwu łokciowego. Dzieje się tak, ponieważ podwyższony poziom cukru we krwi sprzyja niszczeniu struktury włókien nerwowych, a co za tym idzie, zwiększa ryzyko rozwinięcia się zespołu.
Jakie są objawy ucisku na nerw łokciowy?
Osoby borykające się z tym problemem, w pierwszej kolejności odczuwają drętwienie i mrowienie dwóch palców – małego oraz serdecznego. Dolegliwości pojawiają się zazwyczaj w ciągu dnia i mają charakter stały, często towarzyszą im dodatkowo zaburzenia czucia opuszków tych palców. Równie często zgłaszany jest ból przyśrodkowej okolicy stawu łokciowego, który najczęściej opisywany jest jako promieniujący i nasilający się podczas poruszania kończyną. Wiele osób dotkniętych zespołem kanału nerwu łokciowego skarży się także na: drętwienia i wzmożenie bólu w godzinach nocnych, co spowodowane jest spaniem w pozycji z maksymalnie zgiętymi łokciami.
Postępujący zespół kanału nerwu łokciowego daje silniejsze i bardziej alarmujące objawy. W miarę upływu czasu pacjentom zaczyna doskwierać osłabienie niektórych mięśni dłoni chorej kończyny. Niestety skutkuje to pojawianiem się trudności w wykonywaniu wielu zadań dnia codziennego, takich jak: mycie naczyń, otwieranie słoików czy też chwytanie i podnoszenie różnych przedmiotów. Brak podjęcia leczenia może prowadzić do zaniku niektórych mięśni, dlatego tak ważne jest jak najszybsze zgłoszenie się do ortopedy tuż po wystąpieniu pierwszych dolegliwości.
Diagnostyka zespołu kanału nerwu łokciowego – jak wygląda rozpoznanie?
Podczas wizyty, specjalista przeprowadza z pacjentem dokładny wywiad i dokonuje badania fizykalnego. Ważnym elementem diagnozy jest wykonanie testu na obecność objawu Fromenta. W trakcie tego testu pacjent proszony jest o trzymanie kartki papieru między kciukiem a palcem wskazującym, a osoba wykonująca badanie usiłuje wyciągnąć papier spomiędzy palców. Objaw jest dodatni w sytuacji, kiedy dochodzi do zgięcia stawu międzypaliczkowego kciuka, podczas próby wyciągnięcia kartki. Dzieje się tak ze względu na osłabienie mięśnia przywodziciela kciuka. Spowodowane jest to zaburzeniem przewodzenia impulsów nerwowych przez uszkodzony nerw łokciowy, który zaopatruje ruchowo wspomniany mięsień.
W celu postawienia prawidłowej diagnozy lekarz dodatkowo zleca wykonanie badania elektromiograficznego (EMG), które pozwala ocenić zdolność przewodzenia impulsów w nerwie łokciowym. Kolejnym ważnym elementem diagnostyki zespołu kanału łokciowego jest wykonanie badań obrazowych, z których najważniejsze to:
- ultrasonografia – pozwala uwidocznić ewentualne zgrubienie nerwu, które często występuje wraz z zespołem kanału nerwu łokciowego;
- zdjęcie RTG lub rezonans magnetyczny ręki, które pomagają w ustaleniu bezpośredniej przyczyny ucisku na nerw.
Metody leczenia zespołu kanału nerwu łokciowego
Wiele osób zmagających się z zespołem kanału nerwu łokciowego zadaje pytanie, czy możliwe jest całkowite wyleczenie ich przypadłości. Odpowiedź brzmi tak, jeżeli nie doszło do rozległego uszkodzenia i degeneracji nerwu.
Podstawową i najbardziej skuteczną metodą walki z tym schorzeniem jest zabieg operacyjny, który polega na pozbyciu się podłoża problemu, czyli uwolnieniu nerwu łokciowego od ucisku poprzez przecięcie struktur, powodujących kompresję. Jako technikę operacji wybiera się zwykle małoinwazyjną metodę endoskopową. W trakcie rekonwalescencji po tego typu zabiegu niezbędna jest odpowiednio dobrana rehabilitacja, która umożliwia odzyskanie prawidłowej siły mięśniowej i przyspieszenie powrotu kończyny górnej do pełnej sprawności. Czas regeneracji i przywrócenia funkcji nerwu łokciowego jest sprawą indywidualną, u większości pacjentów zajmuje kilka miesięcy.
W przypadku, gdy objawy zespołu kanału nerwu łokciowego są nieznaczne, a zabieg operacyjny nie jest koniecznością, można zastosować leczenie zachowawcze, które obejmuje:
- unikanie długotrwałego utrzymywania kończyny w zgięciu oraz ciągłego opierania łokcia;
- doraźne stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych
- zakupienie specjalistycznej szyny, która ma na celu utrzymanie łokcia w niewielkim zgięciu podczas snu;
- fizjoterapię i terapię manualną;
- zastrzyki z glikokortykosteroidami podawane w okolice kanału nerwu łokciowego.
W razie niepowodzenie leczenia z wykorzystaniem metod zachowawczych należy poważnie rozważyć zabieg chirurgiczny, ze względu na ryzyko pogłębienia się uszkodzenia nerwu, które może prowadzić do utraty szansy na całkowite wyzdrowienie.
Jak można uniknąć rozwinięcia się zespołu nerwu łokciowego?
Odpowiednia profilaktyka może znacząco zmniejszyć ryzyko powstania tego zespołu chorobowego - ważną rolę odgrywa utrzymywanie kończyn górnych we właściwej, nieobciążającej pozycji, co jest szczególnie istotne w przypadku osób, które wiele godzin spędzają przy biurku i pracują przy komputerze. Należy także pamiętać, aby unikać sytuacji długotrwałego opierania się na łokciach, ponieważ predysponuje to do pojawienia się pierwszych objawów neuropatii uciskowej.