Kość piszczelowa i strzałkowa umożliwiają połączenie stawu kolanowego i skokowego, co zapewnia utrzymanie motoryki. Co, jeśli dojdzie do ich złamania? Jak przebiega proces diagnostyczny? I wreszcie jakie są możliwości leczenia?
Czym są złamania kostek goleni?
Kostki goleni to okolica anatomiczna szczególnie narażona na uraz. Do złamań dochodzi zazwyczaj w czasie uprawiania sportu, gdy na skutek skrętnego urazu bardziej rozległych kontuzji. Pod pojęciem złamania kostek goleni rozumie się złamania obejmujące kostkę przyśrodkową i boczną oraz tylną część powierzchni stawowej skokowej kości piszczelowej. Poza uszkodzeniem struktur kostnych urazowi często ulegają więzadła;
- więzadło trójgraniaste,
- więzadło skokowo-strzałkowe przednie,
- więzozrost piszczelowo-strzałkowy.
Stopień złamań różni się w zależności od pacjenta, co wymusza zindywidualizowane podejście nakierowane na wybranie najbardziej efektywnej metody leczenia. Niemniej jednak znaczna część złamań kostek goleni wymaga leczenia operacyjnego. Zastosowanie najnowszych osiągnięć w dziedzinie chirurgii ortopedycznej pozwala na odzyskanie większości lub pełni sprawności funkcjonalnej w kończynie, a także uniknięcie powikłań i możliwych zmian zwyrodnieniowych.
Rodzaje złamań
Złamania kostek goleni można klasyfikować w różny sposób. Najpowszechniej stosowana jest jednak klasyfikacja Danisa-Webera. Podział ten został oparty na ocenie poziomu (wysokości) złamania kości strzałkowej:
- Typ A to złamanie, które przebiega poniżej powierzchni stawowej kości piszczelowej. W tym typie więzozrost piszczelowo-strzałkowy nie jest uszkodzony, a zatem operacja nie jest zazwyczaj wymagana;
- Typ B to złamanie na poziomie powierzchni stawowej kości strzałkowej. Więzozrost piszczelowo-strzałkowy może ulec częściowemu lub całkowitemu uszkodzeniu. Często konieczne jest leczenie chirurgiczne;
- Typ C to złamanie powyżej powierzchni stawowej kości piszczelowej. W tym typie więzozrost piszczelowo-strzałkowy ulega uszkodzeniu, zatem leczenie operacyjne staje się nieuniknione.
Diagnostyka złamania kostek goleni
W diagnostyce złamań pierwszym krokiem poczynionym przez lekarza jest dokładne zebranie wywiadu od pacjenta oraz badanie palpacyjne. Następnie wykonuje się badania obrazowe. Złotym standardem jest badanie rentgenowskie (RTG) w projekcji A-P. bocznej oraz skośnej celowanej na widełki stępu, co najlepiej uwidacznia stan więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Określenie poziomu złamania z kolei jest niezbędne dla przyporządkowania urazu do odpowiedniego typu w klasyfikacji Danisa-Webera. Poza zdjęciem rentgenowskim wykonuje się także badanie USG, a w niektórych przypadkach także tomografię komputerową lub badanie metodą rezonansu magnetycznego stawu skokowego.
Metody leczenia - kiedy potrzebna jest operacja?
W przypadku, gdy doszło do złamania typu A, czyli więzozrost piszczelowo-strzałkowy jest nieuszkodzony, a odłamy są minimalnie przemieszczone (do 2 mm), nie jest konieczne leczenie operacyjne. W takim wypadku wystarczy leczenie zachowawcze z użyciem opatrunku gipsowego. Coraz częściej stosuje się też nowocześniejsze ortezy stawu skokowego. Chora kończyna jest unieruchomiona na okres od 3 do 8 tygodni, następnie zaleca się odpowiednią rehabilitację. W pozostałych typach złamania jest jednak konieczne leczenie operacyjne.
Operacja złamania kostek goleni - na czym polega?
Celem zabiegu jest przywrócenie prawidłowej budowy kości i w efekcie funkcji stawu skokowego. Wybór metody uzależniony jest od typu złamania, liczby odłamków, stopnia uszkodzenia tkanek miękkich oraz stopnia stabilności.
Złamania otwarte są obarczone wysokim ryzykiem powikłań infekcyjnych i wymagają jak najszybszego oczyszczenia rany oraz zaopatrzenia odłamów kostnych. Przy rozległych uszkodzeniach tkanek miękkich konieczne może być zastosowanie zespolenia zewnętrznego.
Złamanie kostki przyśrodkowej zwykle leczy się poprzez zastosowanie specjalnego zespolenia przy użyciu śrub, a w przypadku złamań wielofragmentowych stosuje zespolenie płytką.
W operacji złamania kostki bocznej stosuje się zespolenia za pomocą modelowanej płytki rynnowej lub blokowanej. Chirurg przy użyciu śrub zbliża ze sobą odłamy tak, aby odtworzyć strukturę stawu skokowego sprzed urazu. Koniecznie jest także odpowiednie szycie więzozrostu piszczelowo-strzałkowego w przypadku jego uszkodzenia. Poza klasyczną śrubą więzozrostową zastosowanie znajdują techniki bardziej elastycznej fiksacji poprzez ściągnięcie więzozrostu implantami złożonymi z drobnych płytek ściąganych elastyczną nicią.
Rehabilitacja po operacji złamania kostek goleni
W celu odzyskania pełnej funkcjonalności w stawie skokowym konieczna jest odpowiednia rehabilitacja po zabiegu. Proces rekonwalescencji powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta z uwzględnieniem rozległości złamania, a także zastosowanej techniki operacyjnej. Ścisła współpraca między lekarzem ortopedą oraz fizjoterapeutą pozwala na osiągnięcie najlepszych efektów rehabilitacji.
Ćwiczenia z fizjoterapeutą zaczyna się zazwyczaj w ciągu kilku godzin po operacji, przy czym chodzenie przy użyciu kul można rozpocząć po około 3-4 dniach, natomiast obciążania chorej kończyny jest możliwe w większości przypadków po 6-8 tygodniach od zabiegu. Okres ten może się wydłużyć, gdy obecne są choroby towarzyszące, które opóźniają proces gojenia. W tym czasie konieczne jest stosowanie buta ortopedycznego, lekarz może też przepisać leki przeciwbólowe łagodzące dolegliwości. Po zdjęciu unieruchomienia ortopeda ocenia, czy doszło do prawidłowego zrośnięcia się odłamków kostnych oraz odtworzenia pierwotnej struktury więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. Następnym celem jest przywrócenie mobilności w stawie skokowym poprzez odpowiednie zabiegi i ćwiczenia. Zastosowanie w tym procesie znajduje masaż głęboki i funkcjonalny, terapia manualna oraz poizometryczna relaksacja mięśni. Warto także pamiętać, że regenerację operowanej kończyny przyspiesza nie tylko fizykoterapia, ale także takie zabiegi jak magnetoterapia, laseroterapia, ultradźwięki czy prądy interferencyjne.
Czas potrzebny do całkowitego odzyskania sprawności jest różny i zależy od wielu czynników, ale najczęściej wynosi od 3 do 8 miesięcy. Powrót do aktywności fizycznej możliwy jest dopiero wtedy, kiedy dolegliwości bólowe ustąpią, a lekarz ortopeda oceni stan zagojenia urazu.