Zaburzenia osi stawu kolanowego
Staw kolanowy to największy i najbardziej złożony staw w ludzkim ciele, łączy dwie najdłuższe kości człowieka – udową i piszczelową. Jego skomplikowana budowa z jednej strony stanowi przystosowanie do pełnionych funkcji, a z drugiej znacznie zwiększa podatność na uszkodzenia i rozwój wad anatomicznych. Do jednych z częściej spotykanych nieprawidłowości w obrębie stawu kolanowego zalicza się: zaburzenia osi, są one drugą co do częstości (po urazach) przyczyną wystąpienia wczesnych zmian zwyrodnieniowych stawów kolanowych u osób dorosłych. Jakie rodzaje zaburzeń osi wyróżniamy? Czym się objawiają? Jak je rozpoznać i leczyć?
![zaburzenia osi stawu kolanowego](https://www.cmmedicum.com/wp-content/uploads/2023/03/zaburzenia-osi-stawu-kolanowego.jpg)
Rodzaje zaburzeń osi stawu kolanowego
Wyróżniamy dwa rodzaje wad osi stawu kolanowego: szpotawość i koślawość kolan.
U osób zdrowych ustawienie kości udowej w stosunku do kości piszczelowej jest prawidłowe – to znaczy, że osie obu kości biegną w linii prostej. O kolanach szpotawych mówimy, kiedy podudzie tworzy z udem kąt otwarty do wewnątrz, a co za tym idzie, nogi układają się w charakterystyczny kształt litery „O”. Natomiast kolana koślawe są wadą przeciwną do kolan szpotawych, tzn., że w przypadku tej nieprawidłowości, między podudziem a udem powstaje kąt otwarty na zewnątrz, co objawia się układaniem nóg w kształt litery „X”.
Szpotawość kolan – jak rozpoznać to zaburzenie?
![leczenie szpotawosci kolan warszawa](https://www.cmmedicum.com/wp-content/uploads/2023/03/leczenie-szpotawosci-kolan-warszawa.jpg)
Szpotawość kolan zwykle jest zauważalna już na pierwszy rzut oka. Typowe dla tej wady łukowate ustawienie kolan, przypominające kształtem literę ,,O” sprawia, że zwyrodnienie dość trudno pomylić z innymi chorobami. Ortopedzi proszą zwykle, by pacjent stanął w pozycji wyprostowanej ze złączonymi kostkami i kolanami niestykającymi się oraz wygiętymi na zewnątrz. Odległość przerwy pomiędzy kolanami prawidłowo nie powinna przekraczać 3 cm, jeśli jest większa – jest to sygnał, że najprawdopodobniej dana osoba jest dotknięta szpotawością.
Należy mieć na uwadze, że kolana szpotawe u dzieci do 2 r.ż. są traktowane jako fizjologia. Dzieje się tak, ponieważ w trakcie wzrostu dziecka oś kończyny dolnej zmienia swoje ustawienie. Wraz z rozwojem, szpotawość przechodzi w koślawość i zanika samoistnie ok. 7 r.ż. Jeśli wraz z wiekiem nieprawidłowe ułożenie kończyn wciąż się utrzymuje, rodzice powinni umówić wizytę u ortopedy dziecięcego.
Przyczyny szpotawości kolan
Przyczyn szpotawości może być wiele, jednak nie każde zaburzenie osi stawu kolanowego wymaga leczenia. Zdarza się, że szpotawość występuje asymetrycznie, a więc tylko jedna kończyna dolna jest objęta wadą. W przypadku tego typu zaburzeń niezbędna jest konsultacja ortopedyczna. Wśród przyczyn deformacji jednostronnej należy wymienić:
- nieodpowiednie ustawienie kości po złamaniu;
- zapalenie stawów;
- guzy kości;
- chorobę Blounta -która wiąże się z zaburzeniem wzrostu części kości piszczelowej.
Częściej jednak szpotawość dotyczy obu kolan i objawia się symetrycznie. W przypadku wad tego typu ustalenie konkretnej przyczyny bywa trudne - wtedy szpotawość określa się jako idiopatyczną. Do innych czynników sprzyjających temu zwyrodnieniu zalicza się:
- nieprawidłowy kąt między szyjką a trzonem kości udowej – ryzyko szpotawości wzrasta wraz ze zwiększeniem kąta;
- zbyt wczesne rozpoczęcie raczkowania i chodzenia;
- nagminne siedzenie w pozycji „po turecku”;
- niedobór witaminy D i związana z tym krzywica w okresie wczesnodziecięcym;
- nadwagę i otyłość.
Jak leczyć szpotawość kolan i dlaczego jest to ważne?
Wskutek nieprawidłowego ułożenia osi kończyny dolnej, staw kolanowy jest przeciążony, co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wszelkich urazów i uszkodzeń w obrębie jego struktur, a to przekłada się na zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia zmian zwyrodnieniowych. Nadmierne przeciążenia w największym stopniu uszkadzają łąkotki, których funkcją jest stabilizacja stawu. Oprócz tego szpotawość kolan ma duży wpływ na ustawienie stóp i stawów skokowych, które są asymetrycznie obciążane, a to może powodować dolegliwości podczas codziennych aktywności.
Leczenie szpotawości kolan różni się w zależności od wieku i stopnia deformacji. U dzieci, które jeszcze rosną, stosuje się przede wszystkim rehabilitację, która obejmuje indywidualnie dobrane ćwiczenia korekcyjne oraz leczenie zachowawcze np.:
- eliminowanie nadmiernego obciążenia stawu kolanowego;
- unikanie siedzenia „po turecku”;
- redukcję wagi, jeśli jest nadmierna;
- stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych, które zapewniają podparcie zewnętrznej części stopy;
- siedzenie w pozycji, w której nogi są złączone a stopy rozstawione na boki;
- suplementację witaminy D w przypadku stwierdzenia jej niedoboru.
Inwazyjnym sposobem leczenia szpotawości kolan jest zabieg chirurgiczny z zastosowaniem osteotomii korekcyjnej. Przeprowadza się go zazwyczaj u osób dorosłych oraz młodych, u których stopień deformacji kończyny dolnej jest znacznie zaawansowany. Osteotomia korekcyjna polega na mechanicznym przecięciu kości piszczelowej, ustawieniu jej w pozycji prawidłowej, a następnie stabilizacji z użyciem specjalnych płytek. Okres rekonwalescencji po takim zabiegu jest kwestią indywidualną, ale najczęściej powrót do pełnej aktywności trwa ok. 3 miesiące.
Kolejnym, dużo mniej inwazyjnym sposobem leczenia jest wszczepienie specjalnego implantu Atlas, który pełni rolę amortyzatora i chroni przed nadmiernym obciążeniem. Ta metoda może mieć zastosowanie jedynie, gdy szpotawość nie przekracza 10 stopni.
Koślawość kolan – na czym polega problem?
Zaburzenie osi stawu kolanowego zwane koślawością kolan można rozpoznać, gdy w pozycji stojącej, ze stopami ustawionymi równolegle, kolana i uda stykają się, a pomiędzy kostkami pojawia się odstęp, a nogi charakterystycznie układają się w kształt litery „X”. W celu określenia stopnia wady mierzy się długość przerwy, jaka powstaje między stopami. W warunkach prawidłowych nie powinna być ona większa niż 5-6 cm. Fizjologicznie kolana zaczynają się koślawić u dzieci po 2 r.ż. Jeśli wada utrzymuje się po 7-8 r.ż, należy skonsultować się ze specjalistą, ponieważ świadczy to o nieprawidłowym ustawieniu osi stawów kolanowych.
![objawy szpotawosci kolan](https://www.cmmedicum.com/wp-content/uploads/2023/03/objawy-szpotawosci-kolan.jpg)
Kolana koślawe – przyczyny
Tak jak w przypadku szpotawości, koślawość kolan może wystąpić jedno- lub obustronnie. Do głównych przyczyn wady występującej symetrycznie zaliczamy:
- koślawość idiopatyczną;
- wrodzony brak kości strzałkowej;
- otyłość;
- krzywicę wywołaną niedoborem wit. D;
- wady stóp – stopę płasko-koślawą;
- koślawość rodzinną;
- dysplazje kostne;
- choroby metaboliczne.
Jeśli kolano koślawi się tylko po jednej stronie, przyczyny takiej deformacji są bardzo podobne do tych, które dotyczą asymetrycznej szpotawości. Wśród nich wymienia się: przebyte urazy i złamania kości kończyny dolnej, zapalenie stawów, łagodne guzy kości czy chorobę Pageta.
Metody leczenia koślawości kolan
Jak najszybsze rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia jest bardzo ważne i może uchronić przed poważnymi konsekwencjami, takimi jak przewlekłe obciążenie stawów i tkanek miękkich prowadzące do zmian zwyrodnieniowych.
W zaburzeniach niewielkiego stopnia zalecana jest przede wszystkim odpowiednio dobrana fizjoterapia i ćwiczenia korekcyjne wzmacniająco-rozciągające. Inne nieinwazyjne sposoby leczenia to:
- noszenie wkładek korygujących;
- zakup odpowiednio dobranego obuwia ortopedycznego;
- regularna, nieobciążającą stawów aktywność fizyczna;
- utrata wagi w przypadku nadwagi lub otyłości;
- przy niedoborach wit. D – suplementacja.
Innym sposobem leczenia koślawości kolan jest zabieg chirurgiczny z użyciem płytki lub klamry, która okresowo blokuje chrząstkę wzrostową po przyśrodkowej stronie kości udowej lub piszczelowej, w zależności od rodzaju deformacji. Ma to na celu wywołanie asymetrycznego wzrostu kości i dzięki temu wyrównanie osi kolana. Operacja przeprowadzana jest zwłaszcza u pacjentów, którzy wciąż rosną. Opisywana metoda leczenia jest zdecydowanie mniej inwazyjna niż osteotomia korekcyjna. Ten rodzaj terapii leczniczej wykorzystywany jest przede wszystkim w zaawansowanej koślawości.
Jeśli podejrzewasz u siebie lub swojego dziecka, któreś z zaburzeń stawu kolanowego, już dziś umów się na wizytę z naszym specjalistą.