Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego to choroba, w której chrząstka stawowa z wiekiem zużywa się, powodując stany zapalne i deformacje stawów co doprowadza do bólu i obrzęku. We wczesnych stadiach choroby ból pojawia się na początku ruchów takich jak wstawanie i chodzenie, ale w miarę postępu podstawowe czynności, np. wchodzenie i schodzenie po schodach oraz siedzenie w pozycji pionowej staje się coraz trudniejsze, co mocno doskwiera w codziennym życiu.
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest klasyfikowana jako „pierwotna”, jeśli nie ma oczywistej przyczyny oraz jako „wtórna”, jeśli występuje jako następstwo konkretnego zdarzenia jak schorzenie lub uraz. Zwyrodnienie stawu kolanowego jest chorobą, która rozwija się w wyniku połączenia wielu czynników, a z jej początkiem i postępem wiążą się różne symptomy wpływające na obniżenie komfortu życia pacjentów. „Pierwotna” choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego jest spowodowana zużyciem chrząstki stawowej postępującej wraz ze starzeniem się organizmu. Zmiany zwyrodnieniowe są także związane z niewłaściwym ustawieniem kończyn dolnych (zwykle ustawieniem kości udowej i podudzia), niewłaściwym trybem życia w tym otyłością, zawodem, dziedzicznością i środowiskiem życia.

Jakie są przyczyny prowadzące do choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego?

Istnieją różne przyczyny „wtórnej” choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, a do najczęściej występujących zaliczamy:
  • Choroby zapalne: reumatoidalne zapalenie stawów, ropne zapalenie stawów,
  • Choroby nowotworowe i paranowotworowe: osteochondromatoza maziowa, barwnikowe kosmkowo-guzkowe zapalenie błony maziowej,
  • Urazy więzadła, uszkodzenie łąkotki, złamania,
  • Artropatia neurogenna, choroby układu kostnego, choroby metaboliczne.

Jakie wymieniamy główne czynniki ryzyka?

W powstawaniu i progresji choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego biorą udział różne czynniki, jednak nadal największy wpływ na postęp schorzenia ma proces starzenia. Odsetek osób, u których rozwija się choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego, wzrasta w wieku 40 lat i wyżej. Wiadomo też, że kobiety w każdej grupie wiekowej są częściej narażone na to schorzenie niż mężczyźni.

Jak zbudowany jest staw kolanowy?

Staw kolanowy składa się z czterech kości (kość udowa, piszczelowa, strzałkowa, rzepka) oraz łąkotki i więzadła. Powierzchnia stawu pokryta jest chrząstką stawową, ale w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego chrząstka stawowa jest zużyta, a błona (błona maziowa) wyściełająca wnętrze stawu ulega zapaleniu, powodując objawy. W miarę postępu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego kość pod chrząstką stawową staje się sztywna, a przestrzeń stawowa ulega zwężeniu. Ponadto widoczne są narośla kostne (osteofity) i ubytki kości (torbiele kostne), a staw kolanowy stopniowo się deformuje.

Jakie są symptomy choroby?

Głównymi objawami choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego są ból i obrzęk kolana. W stawie może gromadzić się woda (płyn stawowy). Początkowo pojawia się ból, który wzmacnia się podczas poruszania kolanami (ból podczas ruchu), który w większości przypadków mija w czasie odpoczynku. W średnim stadium choroby zwiększa się częstotliwość bólu w czasie ruchu, co utrudnia siadanie w pozycji wyprostowanej, kucanie, wchodzenie i schodzenie po schodach, a ruch stawu kolanowego jest ograniczony – występują trudności w zginaniu i prostowaniu kolana. W zaawansowanym stadium staw nie zgina się ani nie prostuje całkowicie, co utrudnia chodzenie i przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu. Ponadto widoczna jest deformacja stawu kolanowego.

Jakie stosuje się metody diagnostyczne w rozpoznawaniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego?

Choroba zwyrodnieniowa rozpoznawana jest po zbadaniu bólu i obrzęku oraz kondycji stawu poprzez wywiad i badanie lekarskie (głównie badanie palpacyjne) oraz wykonanie prześwietlenia RTG. Postęp choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego ocenia się na podstawie radiogramów.

Badanie lekarskie
W wywiadzie sprawdzane są głównie subiektywne objawy, takie jak ból kolana. Podczas badania lekarz dotyka stawu, aby sprawdzić ból w jego obrębie, zakres ruchu (zginanie i prostowanie stawu), obrzęk, deformację i niestabilność struktur.

Obrazowanie rentgenowskie
Badanie RTG sprawdza stan stawu kolanowego. Zdjęcia rentgenowskie są wykonywane w pozycji stojącej. Oprócz prześwietlenia rentgenem, w razie potrzeby można wykonać diagnozowanie za pomocą MRI, badanie płynu stawowego i badanie krwi. Stopień zaawansowania choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego określa ilość osteofitów widocznych na zdjęciu rentgenowskim, zwężenie przestrzeni stawowej oraz stwardnienie kości pod chrząstką.

Jak przeprowadza się leczenie?

Celem leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego jest zmniejszenie bólu, poprawa funkcji kolana oraz nieograniczanie codziennych czynności. Leczenie dzieli się głównie na terapię zachowawczą i chirurgiczną.
Leczenie zachowawcze jest podawane w pierwszej kolejności niezależnie od stopnia zaawansowania. Natomiast zabieg chirurgiczny jest rozważany, jeśli metody zachowawcze nie zmniejszą bólu oraz nie przyniosą poprawy motorycznej stawu. Terapia zachowawcza opiera się na wskazówkach dotyczących stylu życia i jest połączeniem ćwiczeń ruchowych, farmakoterapii i leczenia z zastosowaniem ortez.
Wskazówki dotyczące stylu życia
Brak ruchu i ćwiczeń z powodu bólu w stawie sprawia, że mięśnie podtrzymujące kolano ulegają osłabieniu, prowadząc do przybierania na wadze. Rezultatem jest zwiększone obciążenie wywierane na stawy kolan, co potęguje intensywność odczuwanego bólu. Podstawą stylu życia, który ma ograniczać przykre skutki choroby, są ćwiczenia fizyczne, odchudzanie i prawidłowa dieta.

Terapia ruchowa
Terapia ruchowa służy do wzmocnienia mięśni wokół stawu kolanowego i zmniejszenia obciążenia wywieranego na staw. Główny nacisk kładziony jest na trening mięśni uda (mięsień czworogłowy).

Terapia farmakologiczna
Farmakoterapia w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego obejmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które zmniejszają ból i stan zapalny, leki przeciwgorączkowe i opioidy. Preparaty stosowane miejscowo obejmują maści i plastry (okłady), które są skuteczne, gdy składniki leku są wchłaniane przez skórę. Do iniekcji dostawowych stosuje się środki poprawiające pracę stawów oraz sterydy, które mają silne działanie hamujące stan zapalny.

Leczenie z zastosowaniem ortez
Funkcjonalne ortezy kolana i stabilizatory są stosowane jako sprzęt zmniejszający obciążenie i stabilizujący stawy. Swoim działaniem zmniejszają nacisk na kolano, co przyczynia się do zmniejszenia bólu.

Terapia chirurgiczna

Jeśli postępowanie zachowawcze nie jest wystarczająco skuteczne i przeszkadza w codziennym życiu, stosuje się leczenie chirurgiczne. Główne operacje wykonywane w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego obejmują artroskopię kolana, wysoką osteotomię kości piszczelowej oraz całkowitą endoprotezoplastykę stawu kolanowego.
Artroskopia kolana
Zabieg przeprowadza się, gdy staw jest lekko zdeformowany, a główną przyczyną bólu jest pęknięcie łąkotki lub zapalenie błony (maziówki) wyściełającej staw. Artroskop umieszczany jest wewnątrz stawu w celu monitorowania wnętrza podczas usuwania fragmentów chrząstki i częściowego redukowania uszkodzonej łąkotki i części zapalnej błony maziowej.

Wysoka osteotomia kości piszczelowej
Zabieg ma na celu zrównoważenie obciążenia, które zostało skoncentrowane na powierzchni stawowej wewnątrz kolana. Pozwala zachować staw kolanowy, a po leczeniu pacjent może wykonywać codzienne czynności i uprawiać sport, ale rehabilitacja zajmuje trochę czasu.

Całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego
Jest to operacja usunięcia powierzchni stawu (powodującej ból z powodu starcia chrząstki stawowej) i zastąpienia jej sztucznym stawem (implantem). Zabieg przeprowadza się, gdy staw kolanowy jest mocno zdeformowany i występują trudności z poruszaniem z powodu bólu. Rozróżnia się całkowitą wymianę, która zastępuje cały staw kolanowy i połowiczą, która częściowo zastępuje staw kolanowy. Rehabilitacja pooperacyjna umożliwia wykonywanie codziennych czynności, ale należy unikać intensywnej pracy kolan i sportu.

Profilaktyka w zdrowiu kolan

Utrzymanie dobrej kondycji kolan jest ważne, ponieważ pomaga zapobiegać chorobie zwyrodnieniowej. W tym celu zalecamy codzienne treningi mięśni, które wspierają kolana oraz wykonywanie rozciągania, aby poprawić zginanie i prostowanie tych ważnych do życia stawów. Warto także wybrać sport, który mniej obciąża kolana i angażuje do pracy całe ciało.
W momencie wystąpienia objawów świadczących o uszkodzeniu stawów kolanowych należy skontaktować się ze specjalistą. Wszelkich porad medycznych udzielamy pacjentom w Centrum Medycznym Medicum.