Rekonstrukcje więzadła krzyżowego przedniego ACL
W skład stawu kolanowego wchodzi aż jedenaście więzadeł, które mają za zadanie wzmocnienie i podtrzymanie tej struktury anatomicznej. Jednym z najważniejszych dla funkcjonowania stawu jest: więzadło krzyżowe przednie (ACL – Anterior Cruciate Ligament), które niestety bardzo często ulega urazom. Naciągnięcia, naderwania lub całkowite zerwania przydarzają się nie tylko aktywnym sportowcom, ale i osobom o niskiej aktywności fizycznej. Wyjaśniamy jakie funkcje pełni więzadło krzyżowe przednie, jak dochodzi do jego uszkodzenia, jak przebiega diagnoza i jakie są możliwości leczenia.
Więzadło krzyżowe przednie - budowa i funkcja
W stawie kolanowym wykonywane są ruchy zginania i prostowania, a sam staw funkcjonalnie zaliczany jest do zawiasowych. Ze względu na to, że jest to największy staw w ciele człowieka, nie powinno dziwić, że wymaga dodatkowej stabilizacji. Jedną ze struktur wspomagających jest właśnie ACL, którego obecność chroni przed ślizganiem się stawu, co jest niezwykle przydatne w trakcie uprawiania sportu, kiedy to dochodzi do ciągłych zatrzymań i zwrotów kończyny dolnej. To drugie najczęściej uszkadzane więzadło w stawie kolanowym zbudowane jest z dwóch pęczków: przednio-przyśrodkowego oraz tylno-bocznego przebiega od przyśrodkowej powierzchni kłykcia bocznego kości udowej do przyśrodkowej części wyniosłości międzykłykciowej kości piszczelowej (skośnie w dół i przyśrodkowo).
Anatomia ACL tłumaczy jego przystosowanie do pełnienia swojej funkcji tj.:
- stabilizacji rotacyjnej - odpowiada za to pęczek tylno-boczny;
- stabilizacji strzałkowej - mającej zapobiec wysuwaniu się piszczeli do przodu względem kości udowej podczas powracania ze zgięcia do wyprostu. Za stabilizację w płaszczyźnie strzałkowej odpowiada głównie pęczek przednio-przyśrodkowy więzadła krzyżowego przedniego
Zdarza się, że dochodzi do uszkodzenia tylko jednego pęczka więzadła krzyżowego przedniego. W takim przypadku w zależności od tego, który pęczek został uszkodzony, występuje określony rodzaj niestabilności stawu kolanowego.
Przyczyny uszkodzenia więzadła przedniego stawu kolanowego
Naderwane więzadło krzyżowe występuje bardzo rzadko. W momencie urazu zazwyczaj przerywa się całkowicie. Jak dochodzi do uszkodzeń? Zwykle dochodzi do nich przez:
- brak rozgrzewki przed ćwiczeniami;
- nadmierną masę ciała (nadwagę lub otyłość);
- wykonanie nagłego skrętnego ruchu ciała;
- aktywny proces chorobowy (np. choroby tarczycy lub osteoporozę);
- przekroczenie fizjologicznej ruchomości kolana w trakcie gry m.in. w: koszykówkę, piłkę nożną czy siatkówkę lub jazdy na nartach.
Zdecydowana większość nieprawidłowości to uszkodzenia przyczepu udowego. Urwania przyczepu piszczelowego zdarzają się rzadko i dotyczą głównie u dzieci. Najczęściej towarzyszy im oderwanie przyczepu kostnego więzadła. Należy wspomnieć, że uszkodzeniu ACL bardzo często towarzyszy również uszkodzenie więzadła pobocznego piszczelowego i łąkotki przyśrodkowej.
Objawy uszkodzenia ACL
Objawy uszkodzenia w obrębie więzadła krzyżowego są dość typowe. Pacjenci dotknięci tą przypadłością zgłaszają przede wszystkim: ból po wykonaniu nieprawidłowego ruchu obciążającego staw kolanowy, obrzęk i zaczerwienienie, uczucie ,,uciekania kolana i wzmożone ocieplenie w okolicy stawu. Wspomniany ból ma charakter nagły i ostry. Po urazie często powstaje krwiak, a chory zgłasza zaburzenia czucia i kłucie w kolanie w trakcie próby ruchu.
Co robić w przypadku urazu?
Pierwsza pomoc w przypadku urazu polega na jak najszybszym unieruchomieniu kończyny i uniesieniu jej, po to, by zapobiec rozlewaniu się obrzęku. Wskazane jest także schładzanie kolana, w tym celu można użyć lodu, mrożonek, albo specjalnych żeli lub sprayu. Bolesne miejsce powinno być uciskane powyżej swojej lokalizacji. Postępowanie w przypadku nagłego urazu dobrze opisuje protokół RICE, gdzie poszczególne litery określają dane działania:
- R (Rest – odpoczynek) – o tym jak długi ma być decyduje lekarz, jednak bez wątpienia na jakiś czas należy zawiesić treningi i odciążać kończynę;
- I (Ice– lód, chłodzenie) – okłady chłodzące powinny być stosowane w pierwszych dobach od urazu, aby zminimalizować obrzęk i ból;
- C (Compression – ucisk) – bezpośrednio po urazie zaleca się stosowanie ciasnego ucisku w miejscu urazu, co zabezpieczać ma przed obrzękiem uszkodzonych tkanek;
- E (Elevation – elewacja, uniesienie) – elewacja, czyli uniesienie kończyny powyżej linii serca sprzyja odpływowi chłonki i chroni przed obrzękami.
Po wdrożeniu pierwszej pomocy należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, aby potwierdzić rozpoznanie i zastosować specjalistyczne leczenie.
Diagnostyka urazów więzadła krzyżowego przedniego
Ortopeda diagnozuje uraz więzadła krzyżowego przedniego ACL na podstawie wywiadu z pacjentem i badania palpacyjnego. Czasami dla postawienia właściwego rozpoznania niezbędne okazuje się wykonanie badań obrazowych: dzięki RTG możemy wykluczyć ewentualne złamania w obrębie stawu. USG oraz rezonans Magnetyczny umożliwiają lokalizację uszkodzenia innych struktur w kolanie, które bardzo często towarzyszą zerwaniu ACL takich jak: łąkotka czy torebka stawowa.
Wskazania do operacji ACL
Wykonując odpowiednie ćwiczenia prowadzące do wzmocnienia mięśni i poprawy stabilizacji całego ciała większość pacjentów będzie mogła powrócić do rekreacyjnych aktywności. Operacja zalecana jest u sportowców i pacjentów, którzy na co dzień wykonują pracę fizyczną. Zerwanie więzadła ACL jest najczęstszą przyczyną wykonywania zabiegów operacyjnych z powodu niestabilności stawu kolanowego.
Leczenie zerwania ACL
Naprawa więzadła krzyżowego przedniego może przebiegać poprzez: szycie, rekonstrukcję więzadła krzyżowego przy użyciu sztucznych taśm, ścięgien od dawcy, ścięgien pacjenta, czy różnych ścięgien własnych pacjenta. Leczenie pierwszorazowego uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego można przeprowadzić na dwa sposoby: przez podszycie więzadła metodą internal bracing lub przez rekonstrukcję więzadła krzyżowego. Ten ostatni polega na pobraniu przeszczepu przez wykonane niewielkie cięcie skórne i przygotowanie go pod kontrolą artroskopu. Zabiegi tą metodą przeprowadza się w znieczuleniu, najczęściej miejscowym lędźwiowym, po to, aby zwiększyć komfort pacjenta i zniwelować ewentualne efekty uboczne, takie jak: złe samopoczucie, często określane mianem ,,rozbicia”, a także ból gardła bądź krtani. Przez cięcie chirurg wprowadza do stawu kolanowego kamerę oraz narzędzia, za pomocą których wierci w kości udowej i piszczelowej specjalne tunele, przez które potem wciąga przeszczep. Wyjścia tuneli pokrywają się z miejscem przyczepu więzadła krzyżowego przedniego do obu kości. Do momentu przebudowy, czyli momentu, kiedy przeszczep wygoi się w tkankę kostną, wymaga on dodatkowego mocowania do kości. W tym celu stosuje się: śruby biowchłanialne, tytanowe i specjalne guziki z taśmą dociskającą, używane do mocowania do kości udowej.
Co po operacji ACL?
Po operacji kolano owija się opatrunkiem, a także umieszcza się dren, który odprowadza cieknącą krew. Stosuje się kompresy chłodzące, aby zminimalizować obrzęk. Artroskopia pozwala na relatywnie szybki powrót pacjentów do zdrowia. Więcej na temat technik operacji dowiesz się, klikając w link. Po zabiegu należy jak najszybciej rozpocząć rehabilitację - nie wystarczy jedynie odbudowanie siły mięśniowej oraz przywrócenie zakresu ruchu w stawie. Najdłużej i najtrudniej jest wypracować koordynację i stabilizację, które mają zapobiec urazom w przyszłości.