Rekonstrukcja ścięgna Achillesa

Uszkodzenie ścięgna Achillesa (inaczej ścięgna piętowego) jest stosunkowo częstą kontuzją, z jaką spotykają się w trakcie swojej pracy lekarze specjaliści ortopedzi. Czym jest ścięgno Achillesa? Gdzie się znajduje i jakie są objawy jego uszkodzenia? I wreszcie - na czym polegają zabiegowe rekonstrukcje tego więzadła? Dowiedzmy się więcej na ten ważny temat.

Ścięgno Achillesa - co to za struktura?

Ścięgnem Achillesa nazywamy inaczej ścięgno piętowe, czyli strukturę anatomiczną, która jest przymocowana do guza piętowego (znajdującego się z tyłu stopy) i następnie przechodzi w mięsień trójgłowy łydki. Jest to największe ścięgno w naszym organizmie. Nazwa tej struktury nawiązuje do znanego nam z mitologii greckiej herosa, który zginął ugodzony strzałą w swoje “czułe miejsce”, czyli właśnie w piętę.

Ścięgno Achillesa - uszkodzenia i ich podział

Umownie uszkodzenia ścięgna piętowego dzielimy na częściowe i całkowite. Uszkodzenie częściowe ścięgna wynika najczęściej ze zmian degeneracyjnych i zwyrodnieniowych w obrębie tkanek. Do uszkodzenia tego rodzaju może dojść także na podłożu utrzymującego się, przewlekłego stanu zapalnego. Uszkodzeniu częściowemu więzadła piętowego sprzyjają także niektóre schorzenia reumatologiczne i metaboliczne. Zerwaniu ścięgna piętowego sprzyjają również nagromadzone w jego obrębie mikrourazy.

Kolejną grupą uszkodzeń ścięgna Achillesa są uszkodzenia całkowite. Dochodzi w nich do utraty ciągłości tkanek opisywanego więzadła. Uszkodzenie całkowite więzadła piętowego ma podłoże typowo urazowe, najczęściej ma miejsce w trakcie uprawiania sportu, czy też innej intensywnej aktywności fizycznej.

Uszkodzenie ścięgna Achillesa - objawy

Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze o objawach, jakie występują w przypadku całkowitego uszkodzenia ścięgna Achillesa. Zdarzenie to wiąże się typowo z:

  • wystąpieniem bólu w obrębie łydki,
  • wrażenie charakterystycznego trzasku w tej okolicy,
  • ból podczas palpacji okolicy ścięgna,
  • obrzęk tejże okolicy,
  • problemy z poruszaniem kończyną dolną i chodzeniem,
  • niemożność wspięcia się na palce.

Częściowe uszkodzenie tego więzadła objawia się natomiast bólem podczas aktywności fizycznej, czy też nawet podczas chodzenia.

Zerwanie ścięgna Achillesa - postępowanie medyczne

W przypadku zerwania ścięgna piętowego do dyspozycji mamy leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) oraz postępowanie operacyjne (zabiegowe). To, jakie leczenie zastosowane będzie w konkretnym przypadku, zależy od indywidualnej sytuacji danego pacjenta i decyduje o nim lekarz.

Leczenie zachowawcze stosuje się raczej w przypadku częściowego uszkodzenia ścięgna Achillesa. Polega ono na stosowaniu odpowiedniej rehabilitacji oraz podawaniu pacjentowi leków przeciwbólowych i czasami również leków przeciwzapalnych. W pewnych przypadkach poprawę przynosi stosowanie specjalnie dobranych wkładek do obuwia. Leczenie zachowawcze wybiera się także często w przypadkach, gdy istnieją przeciwwskazania do operacji, w starszym wieku oraz w przypadku istnienia nieustabilizowanych chorób przewlekłych. W przypadku całkowitego uszkodzenia (zerwania) ścięgna Achillesa leczeniem z wyboru jest typowo zabieg operacyjny.

Rekonstrukcja ścięgna Achillesa - na czym polega?

Rekonstrukcja ścięgna piętowego ma na celu na odtworzenie jego prawidłowych, fizjologicznych warunków anatomicznych. Podczas zabiegu operacyjnego lekarz ocenia, w jakim stanie jest ścięgno, wycina jego zmienione, zdegenerowane fragmenty, a ponadto zszywa jego zerwane końce.

Bardzo ważne jest to, by podczas operacji przywrócić taką długość ścięgna Achillesa, jaką charakteryzowało się ono przed urazem (zerwaniem). Zbyt krótkie ścięgno Achillesa upośledza ruchy w stawie skokowym, a ponadto zbyt mała jego długość predysponuje do kolejnych urazów. Z kolei zbyt długie ścięgno piętowe wiąże się z konsekwencją zmniejszenia siły mięśniowej.

Zabieg operacyjny można przeprowadzić w dwojaki sposób. Może to być klasyczna operacja metodą otwartą, ale również zabieg minimalnie inwazyjny. Klasyczna operacja polega na wykonaniu cięcia o długości zazwyczaj około 10 centymetrów wzdłuż ścięgna, cięcie to jest typowo cięciem podłużnym.

Co przed zabiegiem rekonstrukcji?

Należy mieć świadomość, że przed zabiegiem rekonstrukcji ścięgna piętowego konieczne jest odbycie wizyty konsultacyjnej u anestezjologa, który omówi z nami sposób znieczulenia. Przed taką wizytą musimy wykonać podstawowe badania laboratoryjne, a czasami także EKG i RTG klatki piersiowej. Badania te pokazują, czy operacja i znieczulenie będzie bezpieczne dla pacjenta. Przeprowadzenie zabiegu może być niemożliwe w przypadku nieustabilizowanych schorzeń przewlekłych takich jak cukrzyca, niewydolność serca, czy też nadciśnienie tętnicze.

Rekonstrukcja małoinwazyjna ścięgna Achillesa - na czym polega?

W przeciwieństwie do operacji klasycznej (otwartej), podczas operacji małoinwazyjnej wystarczy wykonanie kilku mniejszych nacięć, by zrekonstruować uszkodzone ścięgno Achillesa. Jednak zarówno w metodzie klasycznej, jak i mniej inwazyjnej konieczne jest założenie szwów. Metoda małoinwazyjna charakteryzuje się podobną skutecznością, co metoda klasyczna, jednak wiąże się z szybszym powrotem do możliwości obciążania kończyny, a tym samym z szybszym powrotem do aktywności. Charakteryzuje się także lepszymi efektami estetycznymi (mniejsza blizna).

Niestety, nie zawsze istnieje możliwość zoperowania ścięgna piętowego metodą mniej inwazyjną. W niektórych sytuacjach klinicznych, gdy do zerwania doszło w takim miejscu, że metoda ta jest przeciwwskazana - konieczna jest operacja metodą otwartą, pod kontrolą wzroku.

Bez względu na typ zabiegu, po operacji konieczne jest założenie specjalnego stabilizatora, a czasami nawet opatrunku gipsowego. Taki stabilizator pozwala na odpowiednie ustawienie stopy - w lekkim zgięciu podeszwowym, dzięki czemu odciążowe jest operowane ścięgno piętowe. Szwy usuwa się zazwyczaj po około 10 dniach.

Co po rekonstrukcji ścięgna piętowego?

Przez początkowy okres konieczne jest odciążanie zoperowanej kończyny dolnej poprzez używanie kuli ortopedycznej. W następnym okresie konieczna jest również odpowiednia rehabilitacja. Jej celem jest przede wszystkim odzyskanie pełnej sprawności i ruchomości w stawie skokowym oraz odpowiednie gojenie się po operacji (mowa tutaj między innymi o profilaktyce przykurczów mięśniowych). Praca z doświadczonym fizjoterapeutom pozwala również na odbudowę siły mięśniowej w kończynie oraz na wyrobienie odpowiednich nawyków ruchowych, dzięki którym nie będziemy poruszać się w taki sposób, który obciąża ścięgno Achillesa i może prowadzić do jego kolejnych mikrourazów (które jak już wiemy - sprzyjają zerwaniu ścięgna).

Należy mieć świadomość, że rehabilitacja po operacji ścięgna Achillesa jest dość długim procesem. Pełną sprawność ruchową w stawie skokowym odzyskuje się średnio po 6 miesiącach rehabilitacji.
Podsumowując, nagły ból lokalizujący się w rzucie pięty i podudzia, szczególnie związany z urazem zdecydowanie powinien skłonić nas do wizyty u specjalisty - najlepiej lekarza ortopedy, który po zebraniu z pacjentem dokładnego wywiadu i przeprowadzeniu badania przedmiotowego zdecyduje o dalszym leczeniu i postępowaniu.